Son yýllarda toplumun her alanýnda artýþ gösteren þiddet davranýþlarýnýn azaltýlmasýna yönelik önleyici yaklaþýmlara ihtiyaç duyulmaktadýr. Þiddetin önlenmesinde öne çýkan önemli kavramlardan biri de duygusal zekadýr. Duygusal zeka; bireyin kendisinin ve diðerlerinin duygularýnýn farkýnda olabilme, baþkalarýyla empati yapabilme, duygularýný yansýtabilme ve düzenleyebilme becerilerini içermektedir. Alanyazýndaki çalýþmalar duygusal zekanýn þiddet ile yakýndan iliþkili bir beceri olduðunu vurgulamaktadýr. Bu nedenle duygusal zeka ile þiddet iliþkisini inceleyen çalýþmalara ve bu çalýþmalardan elde edilen bulgular doðrultusunda þiddeti önlemeye yönelik yeni müdahale planlarýnýn geliþtirmesine önemli ölçüde ihtiyaç duyulmaktadýr. Bu çalýþmanýn amacý duygusal zeka ve þiddet iliþkisini ortaya koyan araþtýrmalarýn incelenmesi ve bundan sonra geliþtirilecek müdahale planlarý için öneri sunmaktadýr. Bu amaç doðrultusunda 2012-2022 yýllarý arasýnda duygusal zeka ve þiddet iliþkisini ele alan yurt içi ve yurt dýþý makaleler incelenmiþtir. Araþtýrma nitel araþtýrma desenlerinden durum çalýþmasý olarak tasarlanmýþ, bulgular doküman incelemesi yoluyla elde edilmiþtir. Belirlenen çalýþmalar temel betimsel özellikleri, makalelerin yöntemsel özellikleri ve makalelerin amaç ve sonuç bulgularý açýsýndan incelenmiþtir. Araþtýrma bulgularý duygusal zekanýn ergenlerde akran zorbalýðý, siber zorbalýk, antisosyal eðilimler, okul içi þiddet, flört þiddeti gibi deðiþkenlerle iliþkili olduðunu; yetiþkinlerde ise iþyerinde mobbing, aile içi þiddet, flört þiddeti ve saldýrganlýk yönelimleriyle iliþkili olduðunu göstermiþtir. Yordama çalýþmalarý ise duygusal zekanýn þiddetin çeþitli boyutlarý için anlamlý bir yordayýcý olduðunu göstermektedir. Diðer yandan alanyazýnda duygusal zeka ve þiddeti birlikte ele alan çalýþmalarýn çoðunlukla betimsel nitelikte olduðu duygusal zekanýn geliþtirilmesi ve þiddetin azaltýlmasýna yönelik müdahale çalýþmalarýnýn sýnýrlý sayýda olduðu görülmüþtür. Þiddeti önleme baðlamýnda duygusal zekayý geliþtirmeye yönelik deneysel çalýþmalarýn yaygýnlaþtýrýlmasý ve geniþ kapsamlý müdahale planlarýnýn geliþtirilmesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Duygusal zeka, þiddet, ergen, yetiþkin, önleme
|